سختی آب چیست و مزایا و معایب آن کدامند؟

با وجود اینکه 75 درصد از سطح زمین را آب فراگرفته است، تنها 2.5 درصد آن را آب شیرین تشکیل می‌دهد و بیشتر این آب به شکل یخچال‌های طبیعی است. یعنی از کل آب موجود بر روی زمین، تنها 0.02 درصد آن برای ما قابل استفاده است. در برخی مناطق علاوه بر مشکل اولیه کمبود آب، مشکلات دیگری مانند سختی آب وجود دارد. آب سخت را نمی‌توان به همان صورت مصرف کرد زیرا برای سلامتی می‌تواند خطرناک باشد. با وجود اینکه میزان کم سختی آب می‌تواند فوایدی برای سلامتی داشته باشد اما زمانی که میزان سختی آب از حد ایده‌آل عبور کند، می‌تواند به سلامتی شما، به‌ویژه پوست و مو آسیب جدی وارد کند. نه تنها این، بلکه آب سخت نیز چالش‌های جدی در کاربردهای خانگی و صنعتی ایجاد می‌کند. آب سخت باعث ایجاد لکه بر روی شیشه، کاشی و لوازم حمام می‌شود و همچنین می‌تواند به لوازم و تجهیزات خانگی آسیب برساند.

تعریف آب سخت و آب نرم

آب سخت به آبی گفته می‌شود که حاوی مقادیر زیادی مواد معدنی مانند کلسیم، منیزیم و گاهی منگنز و کاتیون‌های دیگر است. آب سخت در شرایط طبیعی زمانی ایجاد می‌شود که آب از میان سنگ‌هایی مانند سنگ آهک و گچ که از مواد معدنی مانند کربنات کلسیم و کربنات منیزیم تشکیل شده است عبور کند. آب‌های زیرزمینی رایج ترین منابع آب سخت به شمار می‌روند.

برخلاف آب سخت، آب نرم دارای غلظت کمی از یون‌ها، به ویژه کلسیم و منیزیم است. رایج ترین منبع آب نرم، آب باران است. بدن ما به مقدار مشخصی کلسیم و منیزیم نیاز دارد. و اگر فقط آب نرم بنوشید، بدن شما از چنین مواد معدنی ضروری محروم خواهد شد، که دوباره می‌تواند تأثیر منفی بر سلامتی داشته باشد.

انواع آب سخت

بسته به اینکه سختی آب را می‌توان به راحتی از بین برد یا خیر، آب سخت را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد.

آب سخت موقت

سختی موقت به دلیل مواد معدنی بی‌کربنات محلول مانند بی‌کربنات منیزیم و بی‌کربنات کلسیم است. این بی‌کربنات های محلول کاتیون‌های کلسیم و منیزیم همراه با آنیون‌های کربنات و بی‌کربنات تولید می‌کنند. وجود این کاتیون‌ها آب را سخت می‌کند. اما سختی موقت آب را می‌توان با جوشاندن آب کاهش داد.

آب سخت دائمی

این نوع سختی آب ناشی از حضور سولفات کلسیم (کلرید کلسیم) یا سولفات منیزیم (کلرید منیزیم) است. وجود این یون‌ها حذف سختی آب را حتی با جوشاندن مشکل می‌کند. سختی دائمی آب را با روش‌های رفع سختی موقت آب نمی‌توان از بین برد بلکه فقط با استفاده از یک سختی گیر آب می‌توان این کار را انجام داد.

علائم آب سخت چیست؟

آب سخت که از مواد معدنی بالایی تشکیل شده است می‌تواند مشکلات متعددی ایجاد کند. آب سخت موجب خشک شدن پوست، رسوب‌گذاری بر روی دستگاه‌ها و بسیاری مشکلات دیگر می‌شود. اغلب ما این نشانه‌ها را می‌بینیم اما در تشخیص آن دچار اشتباه می‌شویم. در ادامه به بررسی نشانه‌ها و علائم سختی آب می‌پردازیم.

انباشته شدن کف مواد شوینده

اگر شما نیز لکه‌های سفید بر روی لباس‌های شسته شده مشاهده می‌نمایید، تعجب نکنید این اثرات همان آب سختی است که دارای رسوبات کلسیم می‌باشد. مواد معدنی کلسیم نه تنها به دیواره های لوله‌های آب می‌چسبند، بلکه صابون‌ها و مواد شوینده را نیز بی‌اثر می‌کند. همچنین این کار باعث ایجاد چسبندگی در صابون به جای لیز شدن آن می‌شود.

گرفتگی لوله‌ها

رسوبات ناشی از آب سخت می‌توانند سر دوش و لوله‌ها را مسدود کنند. گرفتگی لوله‌ها مانعی برای جریان مناسب آب ایجاد می‌کند. اگر سیستم لوله کشی شما زیاد دچار گرفتگی می‌شود به احتمال زیاد سختی آب مورد استفاده شما بالا می‌باشد.

خارش و خشکی پوست

وقتی در آب سخت دوش می‌گیرید، مواد شوینده به درستی از روی پوست پاک نمی‌شوند. مواد شوینده ای که بر روی پوست باقیمانده است، رطوبت پوست را می‌مکد و باعث خشکی و خارش آن می‌شود. آب سخت علائمی شبیه اگزما ایجاد می‌کند.

تمیز نشدن لباس‌ها

آب سخت توانایی شویندگی صابون‌ها و سایر مواد شوینده را تا حد زیادی کاهش می‌دهد و برای شستشوی لباس‌ها مجبور به استفاده از مواد شوینده بیشتری هستید. هنگامی که لباس‌های خود را در آب سخت می‌شویید، به صورت کامل تمیز نخواهند شد. همچنین باقیمانده مواد شوینده رنگ لباس را از بین می‌برد. وقت آن است که حوله خود را چک کنید. آیا مثل زمانی که خریدید نرم است؟ یا سخت شده است. اگر حوله شما سفت و زبر شده است نشان دهنده استفاده از آب سخت برای شستشوی آن است.

لوازم خانگی زودتر فرسوده می‌شوند

رسوبات حاصل از آب سخت می‌تواند باعث خرابی لوازم خانگی شود. از ماشین ظرفشویی گرفته تا ماشین لباسشویی و آبفشآن‌ها، آب سخت می‌تواند طول عمر همه وسایل را کاهش دهد. به عنوان مثال، طول عمر مورد انتظار یک ماشین لباسشویی 11 سال است. با این حال، اگر از آب سخت در لباسشویی استفاده نمایید، طول عمر دستگاه به 7 سال کاهش می‌یابد.

مزایای آب سخت

طعم بهتر: طعم آب سخت بهتر از آب نرم است. آب نرم به دلیل حذف املاح و مواد معدنی آب کاملا بی مزه است و ممکن است برای برخی افراد ناخوشایند باشد.

تقویت استخوان و دندان: آب سخت به عنوان مکمل غذایی کلسیم و منیزیم عمل می‌کند. استخوان و دندان شما عمدتا از کلسیم ساخته شده اند. در نتیجه مصرف آب سخت باعث تقویت استخوان و دندان شما می‌شود.

سلامت دستگاه گوارش : مخلوط مناسب کلسیم و منگنز یبوست را کاهش می‌دهد و به مبارزه با آن کمک می‌کند. همچنین کلسیم موجود در آب سخت با صفرا و چربی‌های اضافی ترکیب می‌شود و از طریق روده از بدن دفع می‌شود.

مضرات آب سخت

تشکیل کف: هنگامی که لباس‌ها را با آب سخت می‌شویید، به جای تولید کف صابون، یک رسوب سفید تشکیل می‌شود. بدون تشکیل کف، لباس‌های شما تمیز نمی‌شوند.

لکه: آب سخت موجب ایجاد لکه بر روی لباس‌ها می‌شود. ماده شوینده در آب سخت خاصیت شویندگی خود را از دست می‌دهد. این مساله باعث می‌شود تا لباس‌های شما لکه‌دار شوند و همچنین رنگ آن‌ها را نیز از بین می‌برد. علاوه بر این، لباس‌های شما به دلیل وجود کلسیم زبر و سفت می‌شوند. آب سخت همچنین کاشی‌های حمام، شیشه و لوازم حمام شما را لکه‌دار می‌کند. اگر به طور منظم تمیز نشوند، رسوبات کلسیم می‌توانند یک لایه بسیار سخت بر روی اتصالات و شیرهای حمام تشکیل دهند. لکه‌های سفید رنگی که روی ظروف باقی می‌مانند فقط به دلیل آب سخت است.

تاثیر روی مو: اگر به شستن موهای خود با آب سخت ادامه دهید، به مرور موهایتان دچار آسیب می‌شوند. هنگامی که موهای خود را با آب سخت می‌شویید، موهای شما خشک و زبر می‌شود. علت این مساله وجود مواد معدنی اضافی است که در آب سخت وجود دارد، که به ماده ای شبیه کشک تبدیل می‌شود و به موهای شما می چسبد. بهتر است قبل از اینکه آسیب جدی به موهایتان وارد شود مشکل سختی آب را برطرف نمایید.

تاثیر بر پوست: حمام کردن با آب سخت، پوست شما را خشک و دچار خارش می‌کند. دلیل آن پاک نشدن مواد شوینده از روی پوست می‌باشد که علائمی شبیه اگزما ایجاد می‌کند. چنین موضوعی بیشتر در کودکان دیده می‌شود.

عمر لوازم خانگی را کاهش می‌دهد: اگر برای لوازم خانگی خود از آب سخت استفاده نمایید، طول عمر لوازم خانگی به شدت کاهش می‌یابد. آب سخت وسایل را به آرامی فرسوده می‌کند و در نهایت باعث خرابی آن‌ها می‌شود. همچنین تجمع مواد معدنی آب سخت باعث کاهش راندمان این لوازم می‌گردد. طول عمر مورد انتظار ماشین ظرفشویی ده سال است که در صورت استفاده از آب سخت طول عمر آن به هفت سال کاهش می‌یابد. به طور مشابه، یک شیر آب باید به مدت 9 سال کار کند. اما با آب سخت، فقط پنج سال کار می‌کند. به این ترتیب آب سخت لوازم منزل را به شدت فرسوده می‌کند.

خوردگی لوله‌ها: رسوبات آب سخت نه تنها باعث خوردگی لوله‌ها می‌شود بلکه باعث مسدود شدن آن‌ها نیز می‌شود. در نتیجه، میزان آبی که می‌تواند از لوله عبور کند کاهش می‌یابد و در نتیجه افت فشار آب را خواهیم داشت. خوردگی لوله همچنین می‌تواند منجر به انحلال فلزات در داخل آب شود که برای سلامتی انسان خطرناک می‌باشد.

آیا نوشیدن آب سخت بی خطر است؟

از نقطه نظر تأثیر سختی آب بر سلامتی، اگر میزان مواد معدنی موجود در آب سخت در حد مجاز باشد، آب سخت کاملاً قابل شرب است و می‌تواند نیاز شما به کلسیم و منیزیم را برآورده کند. طبق دستورالعمل BIS، اگر سطح TDS آب در خانه شما کمتر از 500 میلی گرم در لیتر باشد، نوشیدن آن بی خطر است. اما سطح ایده آل TDS آب آشامیدنی باید زیر 300 میلی گرم در لیتر و ترجیحاً در محدوده 80-150 میلی گرم در لیتر باشد. اگر میزان مواد معدنی بیش از حد مجاز باشد، سختی بیش از حد در آب آشامیدنی می‌تواند باعث ایجاد نگرانی شود.

سختی آب را چگونه از بین ببریم؟

بهترین و سریعترین راه برای از بین بردن سختی آب استفاده از دستگاه سختی گیر آب می‌باشد. مهمترین مزیت استفاده از سختی گیر آب این است که از تجمع رسوب در لوازم خانگی و لوله کشی آب شما جلوگیری می‌کند. فشار آب شما بهتر و ظروف شما تمیزتر می‌شود. همچنین به شما پوست نرم‌تر، لباس‌های روشن‌تر و واقعیتی ناشناخته می‌دهد. آب بدون سختی به شما این امکان را می‌دهد که هنگام شستن ظرف‌ها یا لباس‌هایتان از مواد شوینده بسیار کمتری استفاده کنید، زیرا مواد شوینده در آب بدون سختی در مقایسه با آب سخت عملکرد بسیار بهتری دارند.

با تمام آنچه گفته شد، چند نکته منفی نیز در استفاده از سختی گیر وجود دارد. یک سختی گیر آب برای عملکرد صحیح به نمک نیاز دارد. این بدان معنی است که شما باید نمک سختی گیر آب را به صورت دوره ای خریداری کنید. نمک سختی گیر آب خیلی گران نیست، اما همچنان باید این هزینه اضافی را در نظر بگیرید. همچنین، اگر به حفظ محیط زیست اهمیت می‌دهید، باید بدانید که یک سختی گیر آب در طول فرآیند بازسازی حدود 20 تا 25 گالن آب را هدر می‌دهد تا دوباره بتواند عملکرد مناسب را ارائه نماید. در نهایت، در حالی که آب نرم هنوز یک نوشیدنی کم سدیم در نظر گرفته می‌شود، به دلیل فرآیند تبادل یونی، همچنان مقداری سدیم در آن وجود خواهد داشت. اگر فشار خون بالا دارید و از سختی گیر آب استفاده می‌کنید، ممکن است بخواهید آب بطری بنوشید یا روی نوعی تصفیه آب مانند سیستم اسمز معکوس برای حذف سدیم سرمایه‌گذاری کنید. هر چند که فرآیند سختی گیری آب کاملا ایده‌آل نیست، اما در مجموع، مزایای استفاده از سختی گیر آب به مراتب از معایب آن بیشتر است.